Đào Nhuận - Vị tướng giúp Ngô Quyền chiến thắng quân Nam Hán trong trận Bạch Đằng năm 938

Trận Bạch Đằng năm 938 được coi là “đại võ công vang dội đến nghìn thu”. Tuy nhiên, người lãnh nhiệm vụ đặc biệt dẫn dụ quân Nam Hán lọt vào trận địa cọc này lại ít được nhắc đến. Tự hào về tướng Đào Nhuận trong trận đánh lịch sử góp sức trong chiến thắng quân Nam Hán năm 938 của Tướng lính Ngô Quyền.

Bạch Đằng một cõi chiến tràng,

Xương bay trắng đất, máu màng đỏ sông.

THÂN THẾ TƯỚNG ĐÀO NHUẬN

Tổ tiên của Đào Nhuận là dân Thủy Đường (xã Thủy Đường, huyện Thủy Nguyên ngày nay). Do bị chính quyền cai trị phương Bắc ức hiếp nên gia đình ông phải rời sang vùng đầm lầy bên sông Cấm để sinh sống. Bố ông làm nghề đánh cá, mẹ đan lưới. Lớn lên, Đào Nhuận thường theo cha đi đánh cá.

Cuộc sống ven biển thường có giặc biển vào cướp phá, dân làng Da Viên đã mời thầy về dạy võ cho trai tráng trong làng. Vốn có sức khỏe hơn người, lại sinh ra và lớn lên ở vùng sông nước nên sau một thời gian học tập và rèn luyện, Đào Nhuận đã trở thành một người tinh thông võ nghệ.

Do việc liên kết chống giặc biển vào cướp phá dân làng nên Đào Nhuận và Nguyễn Tất Tố trở thành đôi bạn rất thân.

Tượng cụ Đào Nhuận (tại Từ Lương Xâm, phường Nam Hải, quận Hải An, Hải Phòng)

VAI TRÒ CỦA ĐÀO NHUẬN TRONG TRẬN BẠCH ĐẰNG LỊCH SỬ 938 ĐÁNH THẮNG QUÂN NAM HÁN

Với những ai đam mê lịch sử, đặc biệt là lịch sử dân tộc ta đều biết đến Ngô Quyền với chiến công hiển hách năm 938 tại sông Bạch Đằng. Nơi đây đánh dấu chiến thắng quan trọng của quân và dân ta trước quân Nam Hán.

Nhưng để có được chiến tích huy hoàng với trận địa cọc ngầm hiểm yếu đó, vẫn còn rất nhiều điều chúng ta chưa biết. Sau nhiều tìm tòi, nghiên cứu, thông qua loạt bài viết về Trận Bạch Đằng chúng tôi sẽ gửi đến quý độc giả những câu chuyện, những khía cạnh chưa được lịch sử đề cập tới. Trong phần đầu hai này, chúng ta sẽ đến với anh hùng dũng cảm ra dụ địch vào trận địa!

Khi Ngô Quyền về vùng ven biển Đông Bắc (An Dương) ngày nay là Từ Lương Xâm thuộc phường Nam Hải, quận Hải An, Hải Phòng chiêu mộ lực lượng chuẩn bị đối phó với quân Nam Hán xâm lược. Khi đó Đào Nhuận đã cùng với Nguyễn Tất Tố và trai tráng trong làng đầu quân đánh giặc và được trọng dụng làm gia tướng.

Biết Đào Nhuận là người thông thạo địa hình địa vật, Ngô Quyền đã giao Ông và Nguyễn Tất Tố dẫn đầu một lực lượng đi thám sát, thăm dò con nước, các nhánh sông, bờ bãi quanh hai bờ sông Bạch Đằng để bố trí quân mai phục. 

Đào Nhuận đã chỉ huy dẫn quân lính cùng nhân dân vào rừng lấy gỗ đẽo cọc nhọn cắm ở cửa sông rồi cùng Ngô Xương Ngập (con trai Ngô Quyền) và Dương Tam Kha bố trí trận địa quân mai phục hai bên bờ sông.

GÓP CÔNG TRONG CHIẾN THẮNG LỪNG DANH NĂM 938

Sau khi trừ khử Kiều Công Tiễn, nghe tin đại quân của Hoằng Tháo sắp tấn công bằng đường thủy, Ngô Quyền bèn họp bàn các tướng lĩnh để bày mưu phá giặc. Là người thông minh lại nắm rõ quy luật lên xuống của thủy triều trên sông Bạch Đằng, Ngô Quyền nhận định: “Hoằng Tháo là đứa trẻ từ xa đến, quân lính mệt mỏi, lại nghe Kiều Công Tiễn đã chết, không có người làm nội ứng nên mất vía trước rồi. Quân ta sức còn mạnh, địch với quân mỏi mệt tất phá được”.

Sông Bạch Đằng là cửa ngõ giao thông quan trọng phía đông bắc từ biển Đông vào đất Việt. Theo cửa Nam Triệu vào Bạch Đằng, địch có thể ngược lên và tiến đến thành Cổ Loa hoặc thành Đại La hoàn toàn bằng đường sông. Trong khi đó, thủy triều lên từ nửa đêm về sáng, cửa biển rộng mênh mông, nước trải rộng ra hai bên bờ đến hơn 2 km. Đến gần trưa, triều rút mạnh, chảy ra rất nhanh. Như vậy, kế hoạch và việc lựa chọn chiến trường cho trận huyết chiến đã được quyết định là sông Bạch Đằng. Trận đánh chính sẽ diễn ra ở phía trong bãi cọc.

“Trận thắng trên sông Bạch Đằng là cơ sở cho việc khôi phục quốc thống. Những chiến công đời Đinh, Lê, Lý, Trần sau này còn nhờ vào uy danh lẫm liệt ấy để lại. Trận Bạch Đằng vũ công cao cả, vang dội đến nghìn thu, há phải chỉ lẫy lừng ở một thời bấy giờ mà thôi đâu”. - Nhà sử học Ngô Thì Sĩ đánh giá-

Bấy giờ vào cuối năm 938, trời rét, mưa dầm dề nhiều ngày. Quân và dân ta lặn lội mưa rét ngày đêm vận chuyển gỗ, dựng cọc. Hàng nghìn cây gỗ lim, sến, đầu được vạt nhọn và bịt sắt được đem về đây cắm xuống thành những hàng dài chắc chắn, đầu cọc hướng chếch về phía nguồn. Trong khoảng hơn một tháng thì mọi việc hoàn thành.

Theo kế hoạch, đội binh thuyền do Đào Nhuận dẫn đầu cùng đội quân do Dương Tam Kha (con của Dương Đình Nghệ) chỉ huy bên tả ngạn, Ngô Xương Ngập (con trai cả của Ngô Quyền) và Đỗ Cảnh Thạc chỉ huy đội quân bộ bên hữu ngạn, mai phục sẵn, phối hợp thủy quân đánh tạt sườn đội hình quân địch, sẵn sàng diệt nếu địch chạy lên bờ. Từ cửa biển ngược lên phía trên không xa, một đạo thủy quân mạnh phục sẵn do chính Ngô Quyền chỉ huy chặn ngay đường tiến lên của địch, chờ khi nước xuống sẽ đánh lại.

Vào một ngày cuối đông năm 938, trên sông Bạch Đằng, vùng cửa biển và hạ lưu, cả một đoàn binh thuyền do Hoằng Tháo chỉ huy vừa vượt biển tiến vào cửa ngõ Bạch Đằng. Quân Nam Hán thấy quân của Ngô Quyền chỉ có thuyền nhẹ, quân ít tưởng có thể ăn tươi nuốt sống liền hùng hổ tiến vào. Ngô Quyền ra lệnh cho quân bỏ chạy lên thượng lưu. Đợi đến khi thủy triều xuống, ông mới hạ lệnh cho quân sĩ đổ ra đánh. Thuyền chiến lớn của Nam Hán bị mắc cạn và lần lượt bị cọc đâm thủng gần hết. Lúc đó, Ngô Quyền mới tung quân ra tấn công dữ dội. Quân Nam Hán thua chạy, còn Lưu Hoằng Tháo bỏ mạng với hơn một nửa quân sĩ.

Trận đánh chỉ diễn ra trong chưa đầy một ngày, không chỉ phá tan trăm vạn quân của Lưu Hoằng Tháo mà còn chôn vùi vĩnh viễn tham vọng xâm chiếm nước ta của nhà Nam Hán. Sách sử chép: “Vua Hán thương khóc, thu nhặt quân còn sót mà rút lui”.

Mùa xuân năm 939, Ngô Quyền tự xưng Vương, chọn kinh đô là Cổ Loa, mở ra thời kỳ độc lập và chấm dứt nghìn năm Bắc thuộc. Ông trị vì được 6 năm thì mất.

Để tưởng nhớ công lao của Ngô Quyền cùng hai Danh tướng Nguyễn Tất Tố, Đào Nhuận nhân dân ở gồm 17 làng, xã vùng phía Đông của huyện An Dương xưa khi lập làng đã tôn thờ Ngô Vương Quyền là Thành Hoàng làng đồng thời lập ban phối thờ hai ông Nguyễn Tất Tố, Đào Nhuận. Nhân dân thường gọi "Ban thờ hai ông quan lớn" bằng bài vị ghi thần hiệu của hai ông.

Ảnh: Ban thờ ông Nguyễn Tất Tố và ông Đào Nhuận tại Đình làng Lũng Bắc, quận Hải An, Hải Phòng.

Ảnh: ĐÌNH LÀNG LŨNG BẮC; DI TÍCH LỊCH SỬ - VĂN HÓA QUỐC GIA VÀ LÀNG HOA TRUYỀN THỐNG

 Đào Cư Phú (tổng hợp và biên tập)